Limitasyon ve delimitasyon
Yazdığımız bilimsel makalelerde özellikle bu iki tabiri çok kullanıyoruz. Tezlerde de son zamanlarda çok istenen bölümlerdendir limitasyon ve delimitasyon. Gelin bu kavramlar üzerinde beraber duralım.
Bilimsel makalelerde Sonuç “conclusions” bölümü
Bilimsel makale yazıyorsanız biliyorsunuz ki bilimsel makalenin tartışma bölümü bulunmaktadır. Tartışma kısmının da aslında belirli bölümleri vardır. Başlıkları olmasa dahi o bölümler istenir ve bazı dergiler bu bölümleri alt başlık halinde de isteyebilir. Mesela “conclusions” yani sonuç bölümü makalenin tartış kısmının en son paragrafıdır. Eğer dergi bu bölüm için başlık istemiyorsa biz “conclusions” kısmını tartışma bölümünün sadece son paragraf olarak yazarız. Başlık istiyorsa bu son paragrafa bir ara başlık yani alt başlık ekleriz.
Bilimsel makalelerde limitasyon bölümü
Limitasyonlar için de bazı dergiler başlık ister ve alt başlık olarak “limitations” şeklinde yazılır. Bu alt başlık altına makale ile ilgili bütün limitasyonlar yazılır. Eğer dergi altı başlık istemiyorsa, bu durumda tartışma kısmı yazılır, sonuç kısmı yani conclusion eklenir. Sonuç kısmından yani son paragraftan bir önce limitasyon açılaması konulur. Yani çalışmamızın limitasyonu nelerdir buraya yazılır, yeri sonuç “conclusions” kısmından hemen önceki paragraftır. Aynı şekilde tezlerde de benzer şekilde limitasyonları yazarsınız fakat tezlerde her bir bölüm için ayrı ayrı yazabilirsiniz. Makale için sadece tartışma bölümünün sonuç kısmından hemen önce yazılır ama tezlerde farklı bölümlerin farklı limitasyonları olabilir onun için her bölümün sonuna ayrı ayrı yazılır.
Limitasyon ve delimitasyon nedir?
Limitasyon
Limitasyonda: çalışmayı yaparken kendi belirlediğimiz bazı parametrelerdeki sıkıntılardan bahsediyoruz örneğin popülasyon sayısını siz 150 kişi almışsınızdır fakat bu sayı azdır ve bunun az olduğunu düşünüyorsunuz. İşte bunu limitasyon bölümüne ekleyebilirsiniz ve çalışmamızın limitasyonları biri fazla kişiye ulaşamadığınızdan dolayı 150 kişi almış olduğunu olabilir. Halbuki popülasyon sayımız çalışmamızın limitasyonu oluşturmaktadır, denir. Veya coğrafi bölge de olabilir mesela siz çalışmayı belirli bir bölgede yapmışsınızdır ama keşke genel yapılsa çok daha iyi olacaktır. Örnek veriyorum; siz Konya’da yaptığınız çalışmayı Türkiye’yi yansıtmıyor ama farklı şehirlerden de veri alsaydınız belki Türkiye’yi yansıtan bir çalışma olacaktı. Dolayısıyla sizin makalenizi limitasyonu olarak bunu da yazabilirsiniz. Aslında siz birazcık emek harcasanız o limitasyonları geçebilirsiniz. Bunlar verileri etkileyebilir ama sizin paranız olmayabilir veya vaktiniz olmayabilir ve çalışmayı bu şekilde yapmışsınızdır. Tamam bu da güzel, bir veriniz var elinizde ve bunu sunuyorsunuz fakat bunları sunarken bilimsel dergilerin istediği sınırlılıkları belirtiyorsunuz. Yani çalışmayı bitirmek için kendinizin belirlediği parametreleri sorar size işte popülasyon gibi, coğrafi bölge gibi demin bahsettiğim parametreler limitasyonu oluşturur
Delimitasyon ise farklıdır. Delimitasyonu isteyen dergi çok yoktur fakat tezlerde isteyen kurumlar vardır. Bazı enstitüler özellikle işte bölüm bölüm “limitasyonları ve delimitasyonları nelerdir açıklayınız” şeklinde istemektedirler.
Delimitasyon
Delimitasyonda durum biraz daha farklıdır. Delimitasyon da çalışmayı yapıyorsunuz ama sizin elinizde olmayan sebeplerle sonuçları etkileyebilecek olguları oraya yazmanız lazım. Bunlar delimitasyonlardır. Bakın diğerinde limitasyonda yine sizin belirlediğiniz fakat sınırlı sınırlar koyduğunuz yani popülasyonun sınırı gibi, coğrafya gibi size bağlı durumlar yani isteseniz daha çok yapabilirsiniz ama diğerinde isteseniz de yapamazsınız böyle durumlar varsa yani siz isteseniz de yapamayacağınız durumlarda işte bunları da delimitasyon kısmına yazmanız gerekiyor. Limitasyon dediğimiz zaman Türkçesi sınırlamalar delimitasyon dediğimiz zaman ise sınırlar olarak çevrilmiştir.
Dolayısıyla sınırlar ve sınırlamalar birbirine benziyormuş gibi gözüküyor ama yukarıda açıkladığımız gibi farkı unutmamak gerekiyor. Yani bir tanesi de sizin kendi belirlediğiniz sınırlamalar var, hasta popülasyonu, hasta sayısı gibi, diğerinde ise sınırlar yani isteseniz de zaten yapamayacaksınız onu onları da özellikle belirtmeniz gerekiyor.
Limitasyon ve delimitasyon önemlidir şöyle önemlidir; Çalışmanın güvenirliği hakkında araştırmacılara fikir verir, şimdi çalışmanın güvenirliliği fikrini verince araştırmacı çalışmayı okuyunca limitasyonlara bakar ve verilerin güvenilir veya güvenilir olmadığı, daha üzerinde çalışması lazım hissiyatı doğar. Dolayısıyla Belki o araştırmacı siz 150 kişiyle yaptıysanız aynı çalışmayı alır 1000 kişiyle yapar o limitasyonu ortadan kaldırarak yeni veriler ortaya koyabilir. Dolayısıyla bizim çalışmalarımızda da olabilecek potansiyel limitasyonları muhakkak yazmamız lazım ki diğer araştırmacılar eğer onların olanakları varsa limitasyonları ortadan kaldırarak çalışmalarını yapabilsinler.