Bilimsel dergilerin kalitesi bilindiği üzere etki değeri ile belirlenebilir. Bunun gibi her akademisyenin de H indeksi vardır ve akademisyenin kalitesini de H indeksi belirler. H indeksi, bir bilim insanının yayınlarının hem üretkenliğini hem de alıntı etkisini ölçen uluslararası geçerliliği olan bir metriktir.

H indeksi 2005 yılında UC San Diego’da bir fizikçi olan Jorge E. Hirsch tarafından teorik fizikçilerin akademik kalitesini belirlemek için bir araç olarak önerildi ve bu sebeple bazen Hirsch indeksi veya Hirsch sayısı olarak da adlandırılmaktadır yada kısaca H indeksi denir.

Birçok ülkede H indeks çok belirleyici bir kriterdir ve işe alımlardan terfiye kadar olan süreçlerde H indeksi ciddi etki etmektedir. Hatta Nobel Ödülü’nü kazanmak, araştırma burslarına kabul edilmek ve en iyi üniversitelerde pozisyon sahibi olmak gibi bariz başarı göstergeleri ile yakından ilişkilendirilir.

Bu sayede sadece akademisyenin değil aynı zamanda derginin, üniversitenin ve hatta ülkenin akademik başarısı da ölçülmüş olur.

H indeksi nasıl hesaplanır?

H indeksi hesaplaması bir bilim insanının en çok alıntı yapılan makalelerine ve diğer yayınlarda aldıkları alıntıların sayısına dayanmaktadır.

Aşağıdaki formül aslında detaylı olarak açıklasa da bir örnek vererek daha kolay anlaşılacağını düşünüyoruz. Buna göre H indeksi 10 olan bir akademisyeni değerlendirelim.

Bu demektir ki akademisyen en az 10 makalesi 10 veya üstü atıf almış demektir. H indeksi 5 olsaydı, en az 5 makalesi 5 veya üstü atıf almış anlamına gelecektir.

Formül ile açıklarsak:

		1 makale	2. makale	3. makale	4. makale	5. makale	H indeks
	Konum	1	2	3	4	5
1	Akademisyen	f (A)=10	f (B)=8	f (C)=5	f (D)=4	f (E)=3	4
2	Akademisyen	f (A)=25	f (B)=8	f (C)=5	f (D)=4	f (E)=2	3

 

1. Akademisyen f (A) = 10, f (B) = 8, f (C) = 5, f (D) = 4, f (E) = 3 → h-indeksi = 4
2. Akademisyen f (A) = 25, f (B) = 8, f (C) = 5, f (D) = 3, f (E) = 2 → h-indeksi = 3

Bu akademisyenlerin A, B, C, D ve E isminde yayınları var (Tablo). f akademisyenin her yayını için aldığı atıf sayısına karşılık gelen rakamdır. Yani A makalesi 10 atıf almıştır.

h-indeksini şu şekilde hesaplıyoruz: İlk önce f’nin değerlerini en büyükten en düşük değere doğru sıralıyoruz. Daha sonra, f’nin konumdan büyük veya ona eşit olduğu son konumu ararız (bu konumu h olarak adlandırırız). Örneğin, sırasıyla 10, 8, 5, 4 ve 3 atıf ile 5 yayını A, B, C, D ve E olan bir araştırmacımız varsa, h-indeksi 4’e eşittir çünkü 4. yayında 4 alıntılar ve 5’inci sadece 3’e sahiptir. Buna karşılık, aynı yayınlarda 25, 8, 5, 3 ve 3 atıf varsa, bu durumda dizin 3’tür (yani 3. konum) çünkü dördüncü makale sadece 3 alıntıya sahiptir.

Yukarıda açıkladığımız daha kolay mantık ile birinci akademisyenin 4 makalesi en fazla 4 veya üstü atıf almıştır. İkinci akademisyenin 3 makalesi en fazla 3 veya üstü atıf almıştır.

H indeks kaç olmalı?

En çok sorulan sorulardan biri budur. Peki bir akademisyenin H indeksi kaç olmalıdır? Bizler tıp dalında uzman olduğumuz için diğer bölümlerden hiç söz etmeden direk tıp bilimi ile uğraşanlardan söz edersek Türkiye şartlarında yeni bir doçentin h indeksi en az 10 olması beklenirken, yeni bir profesörün h indeksi 15 olması beklenir. On senelik bir profesörün ise h indeksi 25 altında olmamalıdır. Eğer bu değerlerin altında ise o akademisyenin çok verimli çalışmadığı yargısı oluşacaktır.