Etik kurul onayı alınırken bulunan herkes makalede yazar olmalı mı?
Bir proje fikrimiz var ve bu proje fikri içerisinde insan materyal veya bilgileri veya hayvanlar üzerinde yapacağımız deneyler var ise Etik Kurul Onayı almamız gerekmektedir. Ancak hücre hattı ile yapılan çalışmalarda etik kurul onayı gerekmiyor ama insan bilgisi veya materyali veya hayvan materyali olduğu zaman bakın etik onayı gerekmektedir. Hatta insanlardan alacağınız bilgiler için de etik onayı gerekmektedir. Örneğin çalışmanızda sadece anket yapacaksınızdır işte bu anketi insanlara uygulamadan önce etik onayınızın olması gerekmektedir. Dolayısıyla anketleri etik kurul onayı almadan paylaşmak suçtur ve birisi şikâyet ederse etik soruşturma geçirebilirsiniz.
Hangi çalışmalara etik onayı gerekmektedir?
Hatta Eskiden retrospektif dediğimiz geriye dönük çalışmalarda mesela hastalarda bir çalışma yapacaksınız ama işte seneler öncesi bilgilere bilgisayardan ulaşacaksınız. Sadece bilgisayardaki geçmiş verilerden yararlanarak o bilgiye ulaşacağınızı düşünsek dahi artık etik kurul onayı almanız gerekiyor.
Gönüllü onam formu
Etik kurul onayı aldıktan sonra çalışma yapacağınız insanlardan GÖNÜLLÜ ONAM formu dediğimiz formu da almanız gerekiyor. Yani İnsanların bu çalışmaya gerçekten gönüllü olarak girmek istediklerini beyan eden formdur. Retrospektif dediğimiz geriye dönük çalışmalarda onam gerekmiyor, sadece etik onayı yeterli oluyor. Fakat prospektif dediğimiz ileriye dönük çalışmalarda katılımcılardan onam formu da almanız gerekiyor.
Etik kurul onay başvuru formu
Şimdi farz edin ki bizim ya insanlarla ilişkili ya da hayvanlarla ilişkili bir çalışmamız var ve etik kurula başvurmamız gerekiyor. Etik kurul formlarına bakarsanız bir proje yazmak gibidir. Onun için ilk önce e araştırmaya araştırma projenizi yazmak ve daha sonra etik kurul formunu doldurmak işinizi kolaylaştırabilir.
Etik kurula başvurduk ve çalışmamızın etik kurul onayı çıktı. Başvururken proje yürütücüsü olarak kendinizi ve yanınızda da beş çalışma arkadaşınızı yazdınız. Sizinle birlikte altı kişi hep beraber bu projeyi yapmak için planladınız. Başlangıçta böyle plan yapmanıza rağmen bir tanesi hiç çalışmaya destek olmadı. Hiçbir şey yapmadı ve onun yapması gereken deneyleri de siz yaptınız. Çalışma bitti ve şimdi bilimsel makale olarak yayınlanacak. Etik kurul onayı almak için doldurduğunuz formlarda ismi olmasına rağmen hiçbir iş yapmayan bu kişiyi yazar olarak yazmalı mıyız? Çok net ve kısa bir yanıt vermek gerekirse HAYIR! Eğer yazarsanız etik ihlali yapmış olacaksınız. Çünkü önceki makalemde yazar katkı formlarından bahsetmiştim. Dergi size bu yazarın ne yaptığını sorduğunda ne cevap verecek siniz? Yanlış cevap vermek etik ihlali olduğu için katkısı olmayan birini yazar yapamazsınız. Etik Kurul Formunda ismi olsa bile. Kaldı ki etik kurul onay başvuru formunda araştırmacıların ismi olsa da etik kuruldan size gelen onay sayfasında sadece çalışmanın başlığı olur ve araştırmacı isimleri olmaz.
Etik kurul onayının amacı nedir?
Etik kurulunun amacı bu yapılan işlemin yani çalışmadaki deneylerin bilimsel etiğe uygun olup olmadığını kontrol etmektir. Yoksa yazarlar şunlar olsun, bunlar olsun şeklinde bir yorumu olamaz. Dolayısıyla siz etik kurula bu kişi ile başvurmuş olabilirsiniz ama makalede ismini yazamazsınız çünkü hiçbir şey yapmadı. Hatta onun yerine etik kurul başvuru formunda ismi olmayan başkasını da koyabilirsiniz. Yeter ki çalışmaya katkısı olmuş olur.
Tezlerden üretilen yayında dikkat edilmesi gereken husus
Fakat tezlerden üretilen yayınlarda şuna dikkat etmeniz gerekmektedir. Tezlerden üretilen yayınlarda kesinlikle danışmanın ismi olmalıdır. Öğrenci kendi kafasına göre danışmanı yazmadan tezini yayınlayamaz. Bu şekilde yayınlayanlar şu anda doçentliğe başvuramıyorlar çünkü doçentlikte doktora tezinin yayın olma zorunluluğu var ve bu yayının tezden üretildiğini göstermenizin yegâne ispatı danışmanınız ile birlikte yapılmış olmasıdır. Tezler danışmana aittir ve onsuz yayın yapılması da ayrı bir etik ihlalidir.