Günümüzde bilimsel araştırmaların yayınlanması ve erişilebilir olması, bilimsel topluluğun gelişimine katkıda bulunan temel bir faktördür. Ancak, son yıllarda giderek daha fazla ülke ve yayın organı, araştırma makalelerini “Açık Erişim” (Open Access) modeliyle sunmaya yönelmiştir. Bu model, araştırmaların ücretsiz olarak herkesin erişimine açılmasını amaçlayan bir yaklaşımı temsil eder. Ancak, gelişmekte olan ülkelerdeki akademisyenler için bu model, bazı zorluklar ve avantajlar içerir.
Açık Erişim (Open Access) Nedir?
Açık Erişim (Open Access), bilimsel araştırmaların ücretsiz olarak erişilebilir olması ilkesine dayanır. Bu modelde, araştırmacılar makalelerini ücretsiz olarak yayınlayabilirler ve herkes bu makalelere serbestçe erişebilir. Bu, bilimsel bilginin daha geniş bir kitleye ulaşmasını sağlamak ve bilim dünyasını daha şeffaf hale getirmek amacıyla yapılan bir girişimdir.
Açık Erişimin Akademisyenlere Pozitif Etkileri
- Artan Erişim: Açık erişim modeli, bilimsel araştırmalara daha kolay erişim sağlar. Bu, akademisyenlerin çalışmalarını daha fazla insanla paylaşmasını ve daha geniş bir izleyici kitlesiyle etkileşimde bulunmasını sağlar.
- Dünya Çapında Görünürlük: Açık erişim, araştırma makalelerinin dünya çapında daha fazla görünürlüğünü artırır. Bu, akademisyenlerin çalışmalarının daha büyük bir etki yaratma olasılığını artırır.
Açık Erişimin Akademisyenlere Negatif Etkileri
- Makale Ücretleri: Bazı açık erişim dergileri, makaleleri ücretsiz olarak kabul etse de, bu modelde yayın yapmak bazı ücretler gerektirebilir. Bu, özellikle gelişmekte olan ülkelerden gelen akademisyenler için mali bir zorluk olmaktadır.
- Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Zorluklar: Gelişmekte olan ülkelerdeki akademisyenler, açık erişim dergilerinde yayın yapmak için gereken maliyetleri karşılamakta zorlanmaktadırlar. Bu, araştırmacıların çalışmalarını yayınlama sürecini de negatif etkilemektedir.
- Kalite Endişeleri: Bazı açık erişim dergileri, geleneksel dergilere kıyasla daha az denetim ve değerlendirme sürecine sahip olabilirler ve bu durumda kalite endişelerine yol açmaktadır.
Sonuç
Açık erişim, bilimsel araştırmaların daha geniş bir kitleye erişilebilir olmasını sağlayan önemli bir ilkedir. Ancak, gelişmekte olan ülkelerdeki akademisyenler için bazı zorluklar içerir. Bu zorlukların üstesinden gelmek için, hükümetler, üniversiteler ve uluslararası kuruluşlar arasında iş birliği yapmak ve açık erişimi teşvik etmek önemlidir. Ayrıca, açık erişim dergilerinin kalitesini artırmak için de çaba sarf edilmelidir.
Özellikle son zamanlarda bazı yayıncıların dergilerinin tamamını zorunlu olarak OPEN ACCESS (Açık Erişim) modeline geçirmesi akademisyenlerde tepki meydana getirdi. Bazı editörler bu duruma tepki olması için editörlüklerini bırakırken, editör yardımcıları da destek için görevi bıraktılar. Bu işten hiçbir maddi kazanç sağlamadan görev yapan editör, editör yardımcıları ve hakemler olmadan yayıncıların bir hiç oldukları bilinen bir gerçektir. Akademisyenler son olaylar karşısındaki tepkisi aşağıdaki videoda detaylı açıklanmıştır.